DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU NEDİR?

DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU NEDİR?

Güncelleme: 12.03.2024 - Editör

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ( DEHB ), yedi yaşından önce başlayan ve kendini dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik ( hiperaktivite ) ve dürtüsellikle gösteren nöropsikiyatrik bir bozukluktur. Bu üç belirti her zaman bir arada görülmeyebilir. Genellikle çocukluk çağında hiperaktivitesi olan çocuklar kolay fark edilirken, dikkatsizliğin ön planda olduğu ve hiperaktivite semptomlarının görülmediği hastalarda tanı sıklıkla gözden kaçırılmaktadır.

Dikkatsizlik alt başlığı içerisinde görülen belirtiler şunlardır: Dikkatini ayrıntılara veremez; ödevlerinde işlerinde dikkatsizce hatalar yapar. Aldığı görevlerde ya da oyunlarda dikkati dağılır. Doğrudan kendisiyle konuşulduğunda dinlemiyormuş gibi görünür. Yönergeleri izlemez, okul ödevlerini, ufak tefek işleri ya da iş yerindeki görevlerini tamamlayamaz. Aldığı görev ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker. Sürekli mental çabayı gerektiren görevlerden kaçınır, bunları sevmez ve bunlara karşı isteksizdir. Görevler ve etkinlikler için aldığı materyalleri kaybeder. (kalem, kitap, araç-gereçler) Dikkati dış uyaranlarla kolaylıkla dağılır. Günlük etkinliklerde çoğu zaman unutkandır.

Hiperaktivite tanı kriterinin alt başlığında görülen semptomlar ise; Elleri ayakları kıpır kıpırdır, oturduğu yerde kıpırdanıp durur. Sınıfta ya da oturması beklenen diğer durumlarda oturduğu yerden kalkar. Uygun olmayan yer ve durumlarda koşuşturup durur ya da tırmanır. Sakin bir şekilde boş zamanları geçirme etkinliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır. Çoğu zaman hareket halindedir ve bir motor tarafından sürülüyormuş gibi davranır. Çok konuşur ve konuşma sırasında daldan dala atlar .

Sorulan soru tamamlanmadan cevabı yapıştıma, sırasını bekleme güçlüğü, başkalarının sözünü kesme ise dürtüsellik alanında gözlenen belirtilerdir.

DEHB tanısını koyabilmek için bu saydığımız belirtilerin gelişimsel düzeyle uyuşmayacak ağırlıkta olması ve kişinin yaşamını akademik, sosyal ve mesleki alanlarda etkilemesi ve uyum becerilerini bozması gerekir.

Çocukluk çağında DEHB %5-10 oranında gözlenirken yaşla birlikte prefrontal kortexin gelişmesi ile bu oran %4e düşmektedir. Erişkinlikte bu tanının sıklıkla gözden kaçması vakaların ancak yarısına tanı konularak tedaviye başlanmasına neden olmaktadır.

Diğer psikiyatrik hastalıklarda olduğu gibi DEHBnin ortaya çıkmasında genetik geçiş ve çevresel etmenlerin büyük ölçüde etkili olduğu düşünülmektedir. Ailesinde DEHB olan çocuklar olmayanlara oranla 5-7 defa daha fazla tanı alırlar. Özellikle birinci ve ikinci dereceden akrabalar ile yapılan aile çalışmaları, hiperaktif çocukların ailelerinde antisosyal kişilik bozukluğu, histeri, alkolizm ve madde kullanımının daha sık olduğunu ortaya koymuştur. Çevresel faktörler olarak ise travma öyküsü, nörotoksinler (kurşun,alkol), enfeksiyonlar (ensefalit) risk etkenleri arasında sayılmaktadır.

DEHB tanısı klinik bir tanıdır ve psikiyatri uzmanları tarafından konulur. Tanıya yardımcı bazı testlerden de faydalanılabilir.

DEHB tedavisinde psikostimülanlar ilk seçenek olmakla birlikte bazı antidepresanlar da kullanılabilmekte ve yüz güldürücü sonuçlar alınabilmektedir.

 


 

DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

  • DEHB nedir ve belirtileri nelerdir?

DEHB, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi belirtilerle karakterize edilen bir nörogelişimsel bozukluktur. Dikkat eksikliği, odaklanma güçlüğü, dalgınlık, işleri tamamlamada zorluk ve detaylara dikkat etmeme gibi belirtiler içerir. Hiperaktivite belirtileri arasında yerinde duramama, sabırsızlık, aşırı konuşma ve hareketlilik bulunur. Dürtüsellik belirtileri ise aceleyle karar verme, beklememe ve düşünmeden hareket etme gibi davranışları içerir.

  • DEHB'nin nedenleri nelerdir?

DEHB'nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik faktörlerin ve çevresel etmenlerin birleşimi rol oynar. Beyin kimyasındaki dengesizlikler, nörotransmitterlerdeki değişiklikler ve beyin yapısındaki farklılıklar da DEHB'nin gelişiminde etkili olabilir.

  •  DEHB nasıl teşhis edilir?

DEHB teşhisi, genellikle uzman bir doktor veya psikolog tarafından yapılır. Teşhis, semptomların değerlendirilmesi, belirli testlerin yapılması ve kişinin davranışlarının gözlemlenmesi gibi yöntemlerle gerçekleştirilir. Teşhis süreci, semptomların ne kadar süredir devam ettiği, semptomların günlük yaşamı nasıl etkilediği ve diğer olası nedenlerin dışlanması gibi faktörlere dayanır.

  • DEHB nasıl tedavi edilir?

DEHB'nin tedavisi genellikle bireye özgü bir yaklaşım gerektirir. Tedavi planı, ilaçlar, bilişsel davranışçı terapi, eğitim ve danışmanlık gibi yöntemlerin bir kombinasyonunu içerebilir. İlaçlar genellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtilerini kontrol etmeye yardımcı olurken, terapi ve eğitim, kişinin işlevselliğini artırmaya ve stratejiler geliştirmesine yardımcı olabilir.

  •  DEHB'li bir kişiyle nasıl iletişim kurulmalıdır?

DEHB'li bir kişiyle iletişim kurarken, anlayışlı olmak ve sabırlı davranmak önemlidir. Açık ve net talimatlar vermek, dikkatini sürdürmesine yardımcı olabilir. Dinlemek ve karşılıklı anlayışı teşvik etmek de önemlidir. Özellikle çocuklar için, pozitif pekiştirme ve tutarlı sınırlar belirlemek, uygun davranışları teşvik edebilir.

Bu soru ve cevaplar, DEHB hakkında genel bir anlayış sağlamak için kullanılabilir ve daha derinlemesine bir araştırma veya profesyonel tavsiye almak için doktorunuzdan randevu alabilirsiniz.