ÇOCUKLARDA İSHAL

Uzm. Dr. Selda Hekim Yıldırım, 19.06.2020

İSHAL NEDİR?

Yaz aylarında daha sık görülmekle birlikte her mevsim karşılaştığımız ishaller özellikle çocuklar ve bebekleri daha çok etkilerken, ciddi sağlık sorunlarını da beraberinde getiriyor. Yanlış veya yetersiz beslenme, besin zehirlenmesi, mikrobik nedenlerle ortaya çıkan ishal durumu, sıklıkla sulu dışkılama ve kusma ile belirti veriyor.

Bebeklerde önlenebilir ölüm nedenlerinin başında gelen bu hastalık, yaz aylarında su kaybıyla birlikte daha tehlikeli bir hale gelebiliyor. İshalin kabaca tanımını yapacak olursak dışkılama sayısı ve miktardaki artıştır. Ayrıca 24 saatte 3´ten fazla veya her zamankinden fazla dışkılama da ishal kabul edilebilir. Çocuklarda sık tekrarlayan ishaller büyüme-gelişme geriliği, beslenme eksikliğine bağlı olarak bağışıklık sisteminde zayıflama yapabilir, sık enfeksiyona zemin hazırlar.

İSHAL NEDEN TEHLİKELİDİR?

Gelişmekte olan ülkelerde her yıl 5 milyon çocuk ishale bağlı ölmektedir. İshalin yarattığı sıvı kaybı (dehidratasyon) ishalin en önemli komplikasyonudur. İshale en sık virüsler sebep olur (Rotavirus, Norwalk virüs, Adeno ve Calicia virüsler gibi) Ayrıca bakteri ve parazitler (Shigella, Salmonella, E.coli, Kolera, E.histolytica, Giardia gibi) de ishal sebebi olabilmektedir.

Antibiyotik kullanımından sonra, kontamine besinlerin yenilmesinden sonra ve besin alerjilerine bağlı olarak gaita sayısında artış görülmektedir. İshalli çocukta görülebilen diğer şikâyetler kusma, karın ağrısı, bazen ateş, konvülsiyon ve dehidratasyon bulgularıdır.

DEHİDRATASYON NEDİR?

Dehidratasyon vücudun ne kadar sıvı kaybettiğini tarif eder. Eğer ki; tartı kaybı %10’dan fazla ise, tansiyon düşük, nabız dolgunluğu azalmış, kalp hızı artmış, deri turgoru azalmış ise, ağız kuruluğu varsa, gözler çökükse, bilinci uykuya meyilli ise, idrar miktarı azalmış ve çocuk halsiz, yorgun ve düşkün görünüyorsa sıvı kaybı ciddi boyutlardadır ve çok hızlı bir şekilde hastane ortamında tedavi edilmelidir.

İSHALDEN KORUNMAK İÇİN NELER YAPILABİLİR?

İshalden korunmak için öncelikle anne sütü alımının yaygınlaştırılması gerekmektedir; anne sütü temiz ve sterildir, lizozim, laktoferrin, immünglobulin gibi bağışıklığı destekleyici maddeler vardır.

Hijyen kurallarına uyulması, beslenmenin iyi ve yeterli olması, kaynağı bilinen temiz içme suyunun sağlanması, ellerin sık yıkanması (yemek hazırlamadan önce, çiğ ve hazır yiyecekleri tutmadan önce ve sonra, yemek yemeden önce, tuvaletten sonra, çocuk bezini değiştirdikten sonra, evcil hayvanlarla temastan sonra eller sabunla ve bol suyla yıkanmalıdır), biberon ve emzik kullanımının azaltılması, pastörizasyon işleminin yapılması, meyve ve sebzelerin iyi yıkanması ishal riskini azaltır.

İshal durumlarında anne sütü, anne sütü alamıyorsa devam sütü ve diğer besinler ile beslenmeye devam edilmeye çalışılmalıdır, ağızdan alımı az olan hastalar için damar yolu ile kayıpların yerine konulması, gerekli hallerde de antibiyotik ile tedavi gerekmektedir.

İSHAL NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Su kaybı az olan ve genel durumu iyi olan çocuklar evde tedavi edilebilir, emen bir bebek için de anne sütü alımı eskiye göre daha fazla olmalıdır. Kusmaya engel olmak için az az ve sık sık beslenmeli, özellikle ayran, yoğurt, haşlanmış patates, muz, elma suyu, çorba ve bol su alımı desteklenmelidir.

Eve oral rehidratasyon sıvısı (ORS) (dengeli tuzlu ve şekerli su) önerilebilir, gün içerisinde her kusmanın ve ishalin ardından çocuğun kilosuna uygun olarak ORS içirilmelidir. İshal düzeldikten sonra da birkaç hafta daha ek bir öğün vermek gerekir. Nadiren antibiyotik desteği gerekir, eş zamanlı olarak probiyotik destek tedavinin ana unsurlarındandır.

Çocukluk çağında en sık ve ağır ishal yapan Rotavirüse karşı etkin olan ülkemizde 2 tip aşı da bulunmaktadır. Henüz rutin aşı takviminde olmayan Rotavirüs aşısı hakkında ailelerin bilgilendirilmesi yerinde olacaktır. Rotavirüs aşısının 6 aya kadar yapılması gerekmektedir, aşı sonrası bebekler çok büyük olasılıkla Rotavirüs ishalinden korunacaktır.

Anne sütünün desteklenmesi de ishalden korunmada çok önemlidir. İlk 6 aya kadar bebekler sadece anne sütü ile beslenmelidir. Bebeğin emmesi durumunda anne sütü doğal olarak artacak ve bebek için en mükemmel gıda olan anne sütü bebeklerimizi birçok hastalıktan koruyacaktır.

Çocuklarda İshal Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

İshal olan çocuğa ne iyi gelir?

Havuç, muz, soyulmuş elma, pirinç lapası veya pirinç suyu, patates haşlaması veya püresi, yoğurt ve ayran bir çok kişinin evinde bulunan ve ishale etkili başlıca yiyeceklerdir.

Çocuklarda ishali ne tetikler?

Besin alerjisi, laktoz intoleransı, çok fazla şeker veya yapay tatlandırıcı yemek veya içmek, bazı antibiyotik ilaçlar ishale sebep olabilir.

Su içmek ishale iyi gelir mi?

Aksine, ishalle vücut madensel tuz ve sıvı kaybedeceği için bunların yerine konması gerekmektedir. Hastaların, bulantı ve kusmaları olmadığı taktirde, arzu ettikleri miktarda (ishal ve idrarla atılan suyun bir miktar fazlası olmak şartıyla) su ve sıvı gıdalar alması en doğru yoldur.

Rota virüsüne hangi yiyecekler iyi gelir?

Ağızdan alabilen çocuklarda bol su içirilip patates, pirinç, yoğurt, muz gibi ishale uygun diyet, anne sütü, uygun ishal formülleri önerilir. Su ve tuz kaybını yerine koyan ağızdan alınan uygun ishal solüsyonları doktor tarafından önerilebilir.

İshal ne zaman tehlikeli olur?

Ancak kronik olarak devam eden ishal durumu olması halinde mutlaka aciliyet gerektiren bir durum olması nedeni ile hekime gitmek gereklidir. Kronik ishal en az 3 hafta gibi bir süre devam etmektedir.

Çocuk Hastalıkları Hakkında Daha Fazlasını Öğrenin

Çocuklarda sık görülen birçok hastalık çeşidi vardır. Bu hastalıklar hakkında önceden bilgi sahibi olmak, ebeveyn olarak sizleri daha hazırlıklı tutar. Sizler için bloğumuzda çeşitli çocuk hastalıklarını ele aldık.

BEBEKLERDE İSHAL İÇİN EVDE NELER YAPABİLİRİZ?

İshalde temel tedavi kayıp edilen (kusma ve ishalle atılan) sıvı ve tuzların aynen yerine konmasından ibarettir. Çocukta hafif-orta şiddette ishal varsa ağızdan beslenebilirken, ağır ishalde ağızdan beslenmeye artık mecali kalmamıştır ve tedavisi çok acildir.