Çocuklarda İshal Tedavisi

Yaz aylarında daha sık görülmekle birlikte her mevsim karşılaştığımız bebeklerde ve çocuklarda ishal, doğru şekilde tedavisi yapılmadığı takdirde ciddi sağlık sorunlarını da beraberinde getirebilmektedir. 

İshal Nedir? İshal Neden Olur?

İshalin genel bir tanımını yapacak olursak, dışkılama sayısı ve miktardaki artıştır. Ayrıca 24 saatte 3´ten fazla veya her zamankinden fazla dışkılama da ishal kabul edilebilir. Yanlış veya yetersiz beslenme, besin zehirlenmesi veya mikrobik nedenlerle ortaya çıkan çocuklarda ishal, sıklıkla sulu dışkılama ve kusma ile belirti verir. 

Antibiyotik kullanımından sonrası, kontamine besinlerin yenilmesi ve besin alerjilerine bağlı olarak da gaita sayısında artış görülmektedir. Çocuklarda ishal ile görülebilen diğer şikâyetler kusma, karın ağrısı, bazen ateş, konvülsiyon ve dehidratasyon bulgularıdır. 

Çocuklarda sık tekrarlayan ishaller büyüme-gelişme geriliği, beslenme eksikliğine bağlı olarak bağışıklık sisteminde zayıflama yapabilir, sık enfeksiyona zemin hazırlar. 

Çocuklarda İshal Neden Tehlikelidir?

Gelişmekte olan ülkelerde her yıl 5 milyon çocuk ishale bağlı ölmektedir. Çocuklarda ishal ile oluşan sıvı kaybı (dehidratasyon) ishalin en önemli komplikasyonudur. İshale en sık virüsler (Rotavirus, Norwalk virüs, Adeno ve Calicia virüsler vb.) sebep olur. Ayrıca bakteri ve parazitler (Shigella, Salmonella, E.coli, Kolera, E.histolytica, Giardia vb.) de ishal sebebi olabilmektedir. 

Bebeklerde ishal, önlenebilir ölüm nedenlerinin başında gelirken, yaz aylarında su kaybıyla birlikte daha tehlikeli bir hal alabilir. 

Dehidrasyon Nedir? Dehidrasyon Bulguları Nelerdir?

Dehidratasyon vücudun ne kadar sıvı kaybettiğini tarif eder. Çocuklarda ishal durumunda; tartı kaybı %10’dan fazla ise, tansiyon düşük, nabız dolgunluğu azalmış, kalp hızı artmış, deri turgoru azalmış ise, ağız kuruluğu varsa, gözler çökükse, bilinci uykuya meyilli ise, idrar miktarı azalmış ve çocuk halsiz, yorgun ve düşkün görünüyorsa sıvı kaybı ciddi boyutlardadır ve çok hızlı bir şekilde hastane ortamında tedavi edilmelidir. 

Çocuklar İçin İshalden Korunmak

İshalden korunmak için öncelikle anne sütü alımının yaygınlaştırılması gerekmektedir. Anne sütü temiz ve sterildir; lizozim, laktoferrin, immünglobulin gibi bağışıklığı destekleyici maddeler vardır. 

Hijyen kurallarına uyulması, beslenmenin iyi ve yeterli olması, kaynağı bilinen temiz içme suyunun sağlanması, ellerin sık yıkanması (yemek hazırlamadan önce, çiğ ve hazır yiyecekleri tutmadan önce ve sonra, yemek yemeden önce, tuvaletten sonra, çocuk bezini değiştirdikten sonra, evcil hayvanlarla temastan sonra eller sabunla ve bol suyla yıkanmalıdır), biberon ve emzik kullanımının azaltılması, pastörizasyon işleminin yapılması, meyve ve sebzelerin iyi yıkanması ishal riskini azaltır. 

Çocuklarda ishal durumlarında, anne sütü alınamıyorsa devam sütü ve diğer besinler ile beslenmeye devam edilmeye çalışılmalıdır. Ağızdan alımı az olan hastalar için damar yolu ile kayıpların yerine konulması, gerekli hallerde de antibiyotik ile tedavi gerekmektedir. 

İshal Nasıl Tedavi Edilir? Çocuklarda İshal Nasıl Geçer?

Çocuklarda ishal tedavisi için temel olan kayıp edilen (kusma ve ishalle atılan) sıvı ve tuzların aynen yerine konmasından ibarettir. Çocukta ishal hafif-orta şiddette ise ağızdan beslenebilirken, ağır ishalde ağızdan beslenmeye artık mecali kalmamıştır ve tedavisi çok acildir.

Su kaybı az olan ve genel durumu iyi olan çocuklar evde tedavi edilebilir. Emen bir bebek için de anne sütü alımı eskiye göre daha fazla olmalıdır. Kusmaya engel olmak için az az ve sık sık beslenmeli, özellikle ayran, yoğurt, haşlanmış patates, muz, elma suyu, çorba ve bol su alımı desteklenmelidir. 

Hafif - Orta Derece İshal Belirtileri

  • Yorgun, halsiz, huzursuz
  • Susamış, içmeye istekli
  • Kalp hızı normal/hafif artmış
  • Solunum hızı normal/hafif artmış
  • Gözler hafif çökmüş
  • Gözyaşı azalmış, ağız ve dil kurumuş
  • Deri elle çekilir 2 saniye içinde düzelir
  • Tırnak üzerine basılır, çekilir 2-3 sn içinde pembeleşir
  • Eller-ayak sıcaklığı normal, ılık
  • İdrar miktarı normal/azalmış

Ağır Derecede İshal Belirtileri

  • Bilinç bulanık, uykuya meyil
  • Su içmek istemez
  • Kalp hızı artmış yada azalmış (ciddi ise)
  • Derin derin solur
  • Gözler çok çökmüş
  • Gözyaşı yok, ağız ve dil kupkuru
  • Deri elle çekilir, düzelmesi 2 sn den uzun sürer
  • Tırnak üzerine basılır, çekilince 3 sn den sonra pembe olur
  • El-ayaklar soğuk, alacağı görüntü ya da mor
  • İdrar miktarı yok denecek kadar az

AĞIR DERECEDE İSHALİ OLANLAR MUTLAKA HASTANEDE TEDAVİ ALMALIDIR. HAFİF - ORTA dereceli ishali olanlar ORS takviyesi almalıdır. ORS, Kaybedilen sıvı ve tuzların standart karışımıdır. Her eczanede bulunmaktadır ve ucuzdur, çocuğun canını yakmaz. Evde yapılanlar standardı tam karşılamadığı için önerilmez. Hazırlanmadan önce eller yıkanır, 1 lt kaynatılmış ve ılımış suya eklenerek karıştırılır. 5-10 ml verilerek başlanır, sonra çocuk aldıkça arttırılır. Azar azar sık verilmesi uygundur.

Her ishal ve kusma başına;

  • 10 kg dan küçük ise 60-120 ml
  • 10 kg dan büyük ise 120-240 ml arası verilmesi uygundur. 

Normal beslenmesine devam etmelidir. Ayrıca çinko, probiyotik ve ek tedaviler hekim tarafından verilir.  İshal düzeldikten sonra da birkaç hafta daha ek bir öğün vermek gerekir. Nadiren antibiyotik desteği gerekir, eş zamanlı olarak probiyotik destek çocuklarda ishal tedavisinin ana unsurlarındandır. 

Anne sütünün desteklenmesi de ishalden korunmada çok önemlidir. İlk 6 aya kadar bebekler sadece anne sütü ile beslenmelidir. Bebeğin emmesi durumunda anne sütü doğal olarak artacak ve bebek için en mükemmel gıda olan anne sütü bebeklerimizi birçok hastalıktan koruyacaktır.

İshal Aşıları

Çocukluk çağında en sık ve ağır ishal yapan Rotavirüs’e karşı etkin olan ülkemizde 2 tip aşı da bulunmaktadır. Henüz rutin aşı takviminde olmayan Rotavirüs aşısı hakkında ailelerin bilgilendirilmesi yerinde olacaktır. Rotavirüs aşısının ilk dozu 3,5 aylıkken yapılması ve son dozun 6 aya kadar tamamlanması gerekir. Aşı sonrası bebekler çok büyük olasılıkla Rotavirüs ishalinden korunacaktır.

ÇOCUKLARDA İSHAL HAKKINDA SIKÇA SORULAN SORULAR

İshal olan çocuğa ne iyi gelir?

Havuç, muz, soyulmuş elma, pirinç lapası veya pirinç suyu, patates haşlaması veya püresi, yoğurt ve ayran bir çok kişinin evinde bulunan ve ishale etkili başlıca yiyeceklerdir. 

Çocuklarda ishal neden olur?

Besin alerjisi, laktoz intoleransı, çok fazla şeker veya yapay tatlandırıcı yemek veya içmek, bazı antibiyotik ilaçlar ishale sebep olabilir.

Su içmek ishale iyi gelir mi?

Aksine, ishalle vücut madensel tuz ve sıvı kaybedeceği için bunların yerine konması gerekmektedir. Hastaların, bulantı ve kusmaları olmadığı taktirde, arzu ettikleri miktarda (ishal ve idrarla atılan suyun bir miktar fazlası olmak şartıyla) su ve sıvı gıdalar alması en doğru yoldur.

Rota virüsüne hangi yiyecekler iyi gelir?

Ağızdan alabilen çocuklarda bol su içirilip patates, pirinç, yoğurt, muz gibi ishale uygun diyet, anne sütü, uygun ishal formülleri önerilir. Su ve tuz kaybını yerine koyan ağızdan alınan uygun ishal solüsyonları doktor tarafından önerilebilir.

İshal ne zaman tehlikeli olur?

Ancak kronik olarak devam eden ishal durumu olması halinde mutlaka aciliyet gerektiren bir durum olması nedeni ile hekime gitmek gereklidir. Kronik ishal en az 3 hafta gibi bir süre devam etmektedir.